Mặc dù còn khá thuận tiện, mộc mạc,nhưng những câu hát aray của người Ê đê được sáng tác dưới dạng văn vần, luôncó giai điệu mượt mà, da diết, mang đậm nhịp điệu của quang cảnh đã làm nênmột làn điệu dân ca khá đặc biệt.
năm 16 tuổi, H’Ni ở buôn Nui, xã Tâm Thắng (Chư Jút)đã xuất phát biết hát những câu hát aray của người bản xứ Ê đê. Hiện nay, sau hơn 40năm mê hát và trở thành người diễn xướng chính trong các đại hội của buôn làng,bà H’ Ni đã thuộc hàng trăm câu hát aray. Ngoài những ngày lên nương, lên rẫy,bà lại góp mặt đi hát trong các sự kiện của buôn làng và các khu vực lân cận khiđược mời. Không chỉ vậy, bà còn cải biên một số câu hát cổ ngày xưa thành nhữngcâu hát mới làm đa dạng thêm cho những câu hát aray của dân tộc mình. Bà H’Ni tâm sự: “Ngày xưa, tôi theo chị đi hát đối đáp aray trong các lễ hội, rồithích, rồi mê lúc nào không biết. Vào mỗi dịp lễ hội, tôi lại chăm chú nghe cácthanh niên, người già trong buôn hát, rồi bắt chước hát theo, nên thuộc thêmđược nhiều câu hát aray mới”. Theo bà H’ Ni thì aray thường được hát trong lúclao động sản xuất cũng như những lúc đêm xuống khi bên bếp lửa, với những chérượu cần. Lễ bỏ mả của người Ê đê cũng được nhóm với nhiều nghi lễ, trong đócó hát aray vì đồng bào quan niệm người chết sẽ “đầu thai” kiếp khác. Aray cònđược hát trong các gia đình có người mới qua đời, như để kể lại cuộc sống củangười đã khuất cũng như giúp gia đình xua tan bớt nỗi buồn. Trong lúc diễnxướng, mỗi người hát phải tìm cho mình những câu hát phù hợp để đối đáp vớingười khác.
Xem thêm :
ban tranh son dau phong canh gia re Maison Chance
Tương tự, bà H’Mi cũng ở buôn Nui cũng đã tự học hátaray của bản địa mình qua các sự kiện và người già. Sau nhiều 5 hát, bà cònnhớ được hơn 40 câu hát aray, thuộc các hoạt động sự kiện, các mùa khác nhau. BàH’ Mi cho biết: “Người hát và nhớ được nhiều câu hát aray là người có niềm đammê, có trí nhớ tốt mới có thể thể hiện 1 cách đằm thắm, mượt mà, làm lay độngngười nghe”.
Người dân ở buôn Nui vẫn nhớ cô gái H’Vi đã làm nhiềuchàng trai trong các buôn làng mê mẩn bởi giọng hát hay và khả năng đối đáptài tình trong những buổi hát đối đáp aray. Và cuối cùng H’ Viđã “giả vờ thua” để cưới chàng trai Y Đrắclàm chồng. Chị H’ Vi tâm sự: “Ngày trước, mỗi khi hát thì thường có 1 phầncược cho vui như một ché rượu, hay uống hết ly rượu... bên nào thua thì phảithực hiện những điều đã cược. Đó là những phần thưởng, phần phạt giúp ngườichơi thêm vui vẻ, phấn khích hơn”. Chị H’ Vi đã thể hiện rất sinh động một đoạnhát aray theo kiểu nam nữ tán tỉnh nhau: “Nàng ơi, tóc em đẹp anh mê, mắt emsáng hớp cả hồn anh/ Váy em mặc đã sờn, vòng em đeo đã cũ, anh muốn đổi cho emtất cả là mới, cho em đẹp lên nhiều…’’. Còn cô gái đối đáp lại: “Gặp cônào anh cũng nói vậy em chẳng tin đâu/ Có thực lòng với em hãy leo lên quả núimà nhảy xuống vực sâu bắt con cọp lột da cho em làm chiếu ngủ…”.
Tìm hiểu thêm :
Thu nhoi bong hinh con Tho Nhà May Mắn
Trong hát aray của người Ê đê không thể thiếu chiếcĐinh 5 (được làm từ trái bầu và sáu ống nứa), là nhạc cụ dẫn nhịp cho ngườihát. Điều quan trọng nhất trong hát aray là phải bắt nhịp được với Đinh 5 vàphải ngắt nhịp vào câu hát tiếp theo phù hợp. Tiếng Đinh năm cất lên ở đâu cũnglà tiếng báo hiệu cho người trong buôn đến để nghe hát aray. Theo bà H’ Ni thìngày trước, đời sống tinh thần của người dân chỉ có tiếng chiêng, Đinh năm vàaray nên có nhiều người mê vì rất dễ học, dễ thuộc, dễ nhớ. Bây giờ, nhạc hiệnđại nhiều, hơn nữa địa điểm diễn xướng bị thu hẹp nên lớp trẻ bị chi phốinhiều, ít được tiếp cận với loại hình đời sống văn hóa dân gian này. Tuy nhiên, hiện nayđược sự hứng thú của chính quyền địa phương, việc truyền dạy hát aray cho lớptrẻ cũng đã được bước đầu thực hiện. Điển hình như bản thân bà hiện đang thamgia dạy cho các thanh niên trong buôn học hát aray. Với lợi thế là những câuhát đã được bà ghi ra giấy, hát mẫu nên lớp trẻ có nhiều thời gian để học hơn.Bên cạnh đó, nhiều người còn biết dùng điện thoại ghi âm để về nhà nghe lại vàhọc theo, nên việc dạy và học rất nhanh, thuận lợi.
Trường nuôi dạy trẻ mồ côi - Nhà May Mắn
Địa chỉ: 19A, Đ. Số 1, Kp 9, P. Bình Hưng Hoà A Q. Bình Tân, Tp. Hồ Chí Minh, Việt Nam
Hotline : 090 906 2528
Web site
dat tour du lich Dak Nong Maison Chance : maison-chance.org/shop
Mượt mà câu hát aray
Dạng hẹp
