Mãn kinh là một giai đoạn tất yếu trong đời sống sinh dục của người phụ nữ. Nó liên quan tới sự già hóa dần của buồng trứng và sự giảm sút của số lượng trứng. Đi cùng những chuyển hóa về lipid, người ta nhận thấy xơ vữa động mạch có xu hướng gia tăng ở phụ nữ mãn kinh.
Những chuyển hóa về lipid khi mãn kinh
Về phương diện sinh lý quá trình mãn kinh có hai giai đoạn: Giai đoạn thứ nhất kéo dài 5-10 năm(Tùy thuộc từng trường hợp) gọi là giai đoạn tiền mãn kinh. Giai đoạn này lượng Progesteron giảm một cách tương đối hay tuyệt đối. Giai đoạn thứ hai được gọi là mãn kinh thực sự đặc trưng bởi sự thiếu hụt estrogen. Ngày càng có nhiều bằng chứng khoa học cho thấy estrogen có ảnh hưởng tới chuyển hóa lipid và gián tiếp qua trung gian chuyển hóa này tác động lên hệ mạch máu. Trong số người bình thương, nữ giới trong độ tuổi hoạt động sinh dục có tỷ lệ triglycerit thấp hơn so với nam giới.Sau khi mãn kinh sự khác biệt này dần dần mất đi:lượng triglycerid và lipoprotein tỷ trọng thấp trong huyết tương của phụ nữ tăng dần và tiến tới giá trị bình thường của nam giới.Người ta cho rằng ostradiol gây tác động lên quá trình tổng hợp triglycerid của gan và làm cho lượng triglycerid của phụ nữ thấp.Ngược lại,khi dùng estrogen tổng hợp theo đường uống lại làm tăng triglycerid máu.Cách thức estrogen được vận chuyển vào gan(theo đường tĩnh mạch cửa hoặc tĩnh mạch dưới gan) và cấu trúc hóa của Estrogen (tổng hợp hay tự nhiên) dường như gây ảnh hưởng rất khác nhau đối với chuyển hóa triglycerid
Vữa xơ động mạch có xu hướng tăng lên
Đi cùng những thay đổi về chuyển hóa lipid người ta nhận thấy Vữa xơ động mạch có xu hướng tăng lên ở phụ nữ mãn kinh và vữa xơ động mạch vành là loại vữa xơ động mạch nguy hiểm nhất.Trước tuổi 45 người ta thấy nam giới bị vữa xơ động mạch vành nhiều hơn, nhưng sự vượt trội này cũng dần giảm xuống; mãn kinh hình như đã làm mất đi sự miễn dịch tương đối của nữ giới đối với vữa xơ động mạch vành.Một số nhà nghiên cứu còn cho thấy bệnh động mạch vành phát triển nhiều ở những phụ nữ vai to, da dày,có hệ lông phát triển kiểu nam giơí. Thể tạng này có thể do tăng bài tiết lượng hormon nam giới
Hậu quả của vữa xơ động mạch là làm hẹp lòng động mạch.Đối với động mạch vành, khi lòng mạch hẹp từ 50% trở lên thì cơ tim thiếu máu nuôi dưỡng, biểu hiện lâm sàng thường gặp của thiếu máu cơ tim là đau thắt ngực.Cơn đau có thể xuất hiện khi gắng sức hoặc ngay cả khi nghỉ ngơi, kéo dài từ 3- 10 phút.Vị trí đau thường ở phần cao của lồng ngực,sau xương ức, lan lên cổ hoặc vai,lan xuống cánh tay trái,thậm chí đau lan xuống cả ngón tay.Khi gặp cơn đau như vậy người bệnh nên đến khám chuyên khoa tim mạch để tránh một số biến cố tim mạch nặng nề là nhồi máu cơ tim.
Đối với các động mạch chi dưới, hẹp lòng động mạch do vữa xơ cũng gây thiếu máu các cơ bắp được chi phối bởi động mạch liên quan.Lâm sàng xuất hiện một dạng đau gọi là “đau cách hồi”.Khi đi bộ một quãng đường từ vài mét đến vài trăm mét người bệnh buộc phải dừng lại vì đau.Cơn đau kiểu chuột rút, bắp cơ co cứng và hết sau vài phút nghỉ ngơi,sau đó lại xuất hiện nếu cứ tiếp tục đi… Lúc này sự thăm khám chuyên khoa cũng là việc nên làm.
Có nên sử dụng Hormon thay thế?
Vào giai đoạn mãn kinh, điều trị bằng hormon thay thế là một biện pháp hợp lý, vì phương pháp điều trị này giúp cho cơ thể có thêm các hormon buồng trứng ngoại sinh, lượng hormon này có tác dụng bù lại những khiếm khuyết, những hậu quả về sinh hóa, về lâm sàng do thiếu hụt các hormon sinh dục steroid nội sinh gây ra.Nó có thể làm bớt đi những rối loạn của hệ thần kinh giao cảm,các cơn bốc hỏa nóng bừng, vã mồ hôi có thể thuyên giảm và chất lượng cuộc sống của người phụ nữ được cải thiện tốt hơn.Thế nhưng trị liệu này có làm giảm tai biến mạch do xơ vữa động mạch (nhất là xơ vữa động mạch vành) hay không, cho đến nay vẫn chưa được khẳng định.
(TS Tạ Cường- SKNCT)
Xơ vữa động mạch tuổi mãn kinh
Dạng hẹp
